ARO GEOLOGIKOAK

ESPARRU TEORIKOA

Buffon izan zen XVIII. mendean Lurraren adina zientifikoki aztertu zuen lehen pertsona. 

- Lurrak 75.000 urte zituela adierazi zuen.

- Buffon-en lana sinplea da, baina Genesitik lor daitekeen Lurraren adina zalantzan jarri zuen lehen ikerketa izan zen. 

- Hozte-abiadura egokia aukeratuz, Lurraren adina kalkulatu ahal izan zuen.




John Philipsek beste mota bateko ikerketa egin zuen XIX. mendean. 

- Bere ustez, estratu bakoitzaren lodiera neurtzea litzateke denbora geologikoa neurtzeko biderik aproposena.  

- 96 milioi urtekoa dela adierazi zuen.








John Joly-k zioenez, Lurraren adina itsasoek duten sodio-kantitatearen bidez jakin daiteke.

- Kalkulua egin zuen lurraren adinari buruz eta 90 eta 99 miloi urte berdina zuela.




Lord Kelvin-en ustez, Lord Kelvin esaten zuen lurra hasieran fuso-masa bat zela eta urtutako harriak hoztean bolumen kontrakzioa jasaten dutela. 

- Lurraren adina 98 miloi urteko zela adierazi zuen.

- Kelvin-ek  bere legea aldatu zuen eta XIX mendearen bukaeran lurraren adina 24 miloi urtekoa zela.

Henry Becquerel-en erradioaktibitateari buruzko lanak 1896. urtean.

- Henry esaten du semidesintegrazio-periodo hau, oso txikia dela eskala geologikoarekin konparatuz.  

- Azkeneko 50.000 urteak ikertzeko bakarrik balio du.

- 87Rb estrontzio bihurtzen da bere semidesintegrazio-periodoa 47.000 milioi urtekoa delarik.







Arthur Holmes izan zen metodo erradioaktiboen bidez Lurraren adina ezagutzen saiatu zen lehena.
 
- Zer egin zuen?

Harrien torio eta uranio-kantitateak deskonposatzean sortzen den berun-kantitatea aztertu zuen Holmes-ek.

- Zer esan zuen Holmes lurraren adina buruz?

Lurrarentzat 1.600 milloi urteko adina proposatzen zuen eta, metodo erradiaktiboak hobetu zirenean 4.500 milloi adina zuelako adierazi zuen Holmes-ek.

• Gaur egun, geologoek 4.700 milloi urteko adina proposatzen dute Lurrarentzat.

GEOKRONOLOGIA

 Denbora geologikoak neurtzeko bi teknika multzo erabiltzen dira

 1-Geokronologia absolutua (Datazio absolutua): 

Metodo honen bidez, adin jakin bat ezar diezaiokegu material (harri edo sedimentu-geruza) bati.

• Metodo erradiometrikoa erabiltzen da: Datazio erradiometrikoa-material baten adina kalkulatzen du, desintegrazio bateko hasierako elementuaren eta amaierako elementuaren ehunekotan oinarritutak. Erabilitako elementu erradiaktiboaren semidesintegrazio-tartea ezagutu behar dugu (lagin batean dagoen atomo-erradiaktiboen erdia desintegratzeko denbdora).

ADIBIDEAK:

• Lurreko arroka osoak dituzte zaharrenak 3.960 Ma (U / Pb-rekin harremana). Kanadako Acasta gneis dira.

• Datatutako mineral zaharrenek 4.200-4.300 Ma-ko adina dute. Zirku detritikoak dira. Australia, (U / Pb-rekin datazioa).

• Ilargiko harri laginek 3700 Ma eta 4600 Ma bitarteko adin erradiometrikoak dituzte

• Meteorito batzuek 4540 ± 70 Ma-ko adin erradiometrikoak dituzte

2- Geokronologia erlatiboa (Datazio erlatiboa): 

Datazioa edo geokronologia erlatiboa gertakari geologikoak ordenatzean datza, aurretik zein gertatu eta ondoren gertatu zena esanez, milioika urtetan data zehatzik eman gabe.
Hiru printzipiotan oinarrituta dago:

A.-Geruzen gainjarpen printzipioa: Arro sedimentario baten metatutako sedimentuen geruzak pilatu egiten dira eta hori dela eta geruza berrienek zaharrenak estaltzen dituzte.

 B.-Prozesu geologikoen gainjarpen printzipioa: Prozesu geologiko bat (faila bat adibidez) beti da bere eragina jasotzen duten materialak baino modernoagoa

C.- Korrelazio-printzipioa: Fosil bereizgarri bera duten bi geruza fosil, denbora-tarte berekoak dira: fosil horrek adierazten duen denbora-tartekoak dira.

ARIKETAK EGITEKO:

http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/alumno/4ESO/tierra_cambia/actividad5.htm

ABESTI BAT IKASTEKO:

https://www.youtube.com/watch?v=so_-OaDCddo

ZENOZOIKOA (ugaztuen garaia)

Aro Zenozoikoa (lehenago Era Terziarra ere), denboraren eskala geologikoaren banaketa, duela 66 milioi urte hasi zen eta gaur egun arte hedatzen den aro geologikoa da.

Bere izena hizkuntza greziarretik dator eta "animalia berriak" esan nahi du.

Zenozoiko terminoa kainozoiko hitzetik dator. John Phillips geologo ingelesak erabili zuen Eono Fanoerozoikoaren azpi-sail nagusiak izendatzeko.

          

 Aro kenozoikoa garrantzitsuena izan da, dinosauroak desagertu ziren unea suposatzen baitu. Horrek ugaztunen iraultzaren hasiera markatu zuen. Gainera, kontinenteek gaur egun mantentzen den konfigurazioa eskuratu zuten eta flora eta faunak eboluzionatu zuten. Gure planetak aurkeztutako ingurumen baldintza berriek, orain arte ezagutzen den paisaia osoa aldatzera behartu zuten.

     

                                          

Garai hau dinosauroak desagertzearekin batera, aldaketa ugari gertatu ziren planeta mailan. Lehena ugaztunen bilakaera eta hedapena izan zen.

 Dinosauroak bezalako lehiarik ez izatean, eboluzionatu eta dibertsifikatu egin litezke. Truke genetikoak lagundu egin zuen ugaztunek ingurune desberdinetara ugaltzea eta egokitzea.  Oro har, Lurrean fauna basatia hedatu zen.

                                      

 Plaka tektonikoak mugimendu jarraian daude eta garai honetan Ozeano Atlantikoa zabaldu zen. Garrantzia handiagoa izan zuten eta gaur egun garrantzitsuak izan diren gertaerak hauek izan dira:  Mundu osoko mendikate handiak eratu ziren. Lehenengo hominidoak agertu ziren. Txano polarrak garatu ziren. Giza espezieak egin zuen itxura.

                                     

Zenozoikoa kontinenteak gaur egungo posizioetara joan ziren garaia da. Australia-Ginea Berria Gondwanarengandik bereizi eta iparraldera joan zen eta hego-ekialdeko Asiara hurbildu ziren. Antartika gaur egungo kokalekura aldatu zen Hego poloan.

                   

Zenozoiko Aroan, India duela 55-45 milioi urte talka egin zuen eta Arabiak Eurasiarekin talka egin zuen, Tethys itsasoa itxiz, duela 35 milioi urte inguru. Horren ondorioz, Europako hegoaldeko eta Asiako mendilerro nagusiak eratzen duten alpetar tolestura handia dago, hala nola Pirinioak, Alpeak eta Himalaia.

PALEOZOIKOA (antzinako bizidunen garaia)

Paleozoikoa edo era paleozoikoa  palaios “zaharra” eta zoe “bizitza” hitz grekoetatik eratorria, “bizitza zaharra” esanahia duena, eon fanerozoikoan dauden hiru era geologikoen artean gaur egunetik hurbilen kokatzen den denbora tarte geologikoa da. Bere iraupena 288,83 milioi urtekoa izan zen, izan ere orain dela 541 milioi urte hasi eta 252.17 milioi urte amaitu egin zen.

GERTAKARI GEOLOGIKOAK ETA PALEOKLIMATIKOAK

Duela 500 mila urte

kontinenteak ur azaleko eta baimenduz bereizten dira

Duela 400 mila urte

Kontinenteak betetzen hasten dira. Kaldeoniako orogeniako mendilerroak masa kontinentaleko hainbat talkaren ondorioz osatzen dira eta glaziazioa gertatzen da.

Duela 300 mila urte

kontinentaleko talka berriek orogenia hercinikoaren mendikateak altxatzen 

dituzte. superkontinente pangea II eratzen da eta beste glaziazio bat gertatzen da. 

klima oso arina da kontinental barrualdean, itsasoaren urruntasuna dela eta. 

Permiarraren amaieran berotze globala eragiten duen jarduera bolkaniko masiboko 

pasarte handia dago, atmosferan berotegi-efektuko gasak areagotzearen ondorioz.

GERTAKARI BIOLOGIKOAK

Duela 500 mila urte itsas bizitzaren leherketa gertatzen da. Ornogabeen talde gehienak agertzen dira, lehenengo kordatuak barne.

Duela 400 mila urte arrainak agertzen dira. Itsas biodibertsitatea gutxitzen da Ordovizioaren amaierako glaziazioaren ondorioz, baina geroago berreskuratzen da. Arrain talde berriak sortzen dira. Lurreko lehen landareak eta artropodoak ematen dira.

Duela 300 mila urte, arrainen dibertsifikazio handia dago. Lurreko ingurunean landareek haziak eta, geroago, koniferoek arrakasta dute. Lehen anfibioak eta lehen narrastiak sortzen dira. Azken hauek ugaritasunera egokitu eta dibertsifikatu egiten dira. Aroaren amaieran Lurraren historiako desagertze handiena dago.

PALEOZOIKOA

Siluriko

Deboniko

Karbonifero

Permiko

Ordovizikoa

Kambrikoa